«ΑΙΓΙΑΛΙΤΙΔΑ ΖΩΝΗ»-«ΥΦΑΛΟΚΡΗΠΙΔΑ»-«ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΝΗ» (ΑΟΖ)

Οι τρεις αυτοί όροι που αποτελούν τον υπότιτλο του παρόντος κειμένου αποτελούν καθημερινά συστατικό στοιχείο της ειδησεογραφίας όλων των ΜΜΕ τόσο σε σχέση με τις εσωτερικές όσο και με τις διεθνείς εξελίξεις. Είναι ανάγκη να τους αποσαφηνίσουμε με τη μέγιστη δυνατή σαφήνεια αφενός και αφετέρου να δούμε τη σύνδεσή τους με τις εξελίξεις: Γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων – Ελληνοτουρκικά – Ιμπεριαλιστικοί σχεδιασμοί στα Βαλκάνια.

Αξίζει πριν περάσουμε στην παρουσίαση αυτή καθαυτή να δούμε ειδήσεις σχετικές με το όλο θέμα:

• Στις 16 Νοέμβρη ανακοινώθηκε – από τον υπουργό Ενέργειας της Κύπρου, η γεώτρηση της «ExxonMobil» – «Qatar Petroleum» στο «οικόπεδο 10» της κυπριακής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ). Η έναρξη της γεώτρησης συνέπεσε με την επίσκεψη στο νησί του αμερικανού υφυπουργού Εξωτερικών αρμόδιου για θέματα ενεργειακών πόρων, Φράνσις Φάνον, στο πλαίσιο περιοδείας του, που περιλαμβάνει το Ισραήλ και την Αίγυπτο.
• Λίγες μέρες πριν ο Πρόεδρος της Τουρκίας – ενόψει της έναρξης αυτών των γεωτρήσεων, προειδοποίησε: «Δεν θα επιτρέψουμε τον φυσικό πλούτο της Ανατολικής Μεσογείου να τον εκμεταλλευτούν κάποιοι άλλοι».
• Τον ίδιο μήνα Νοέμβρη, ο υπουργός Άμυνας της Τουρκίας, εμφάνισε χάρτη όπου ισχυρίζεται ότι «η Ελλάδα καταλαμβάνει τμήμα της λιβυκής ΑΟΖ».

Περνάμε τώρα στην αποσαφήνιση των τριών όρων:

Α. ΑΙΓΙΑΛΙΤΙΔΑ ΖΩΝΗ

Είναι η θαλάσσια ζώνη η παρακείμενη στην ακτή, πάνω στην οποία το παράκτιο κράτος ασκεί πλήρη κυριαρχία («εθνικά χωρικά ύδατα»). Το εύρος – έκταση της κυριαρχίας αυτής, εκτείνεται και στον υπερκείμενο εναέριο χώρο, καθώς επίσης στο βυθό και στο υπέδαφος κάτω από αυτόν. Η Διεθνής Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 προβλέπει ότι το κάθε κράτος δικαιούται να επεκτείνει μονομερώς την αιγιαλίτιδα ζώνη μέχρι και στα δώδεκα (12) ναυτικά μίλια από την ακτή. Η Σύμβαση αυτή έχει υιοθετηθεί από τα τις περισσότερες χώρες του κόσμου – ανάμεσά τους και η Ελλάδα – όχι όμως από την Τουρκία, η οποία παρόλα ταύτα έχει επεκτείνει τη χωρικά της ύδατα στη Μαύρη Θάλασσα και στη Μεσόγειο, στα δώδεκα (12) ναυτικά μίλια δηλαδή στο ανώτατο επιτρεπόμενο όριο.

Η Ελλάδα προσδιόρισε το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης της – το 1936 με το Νόμο 230 του 1936 και το μετέπειτα Ν.Δ. 187/1973) διατήρησε όμως το όριο των δέκα (10) ναυτικών μιλίων στον εναέριο χώρο, βάσει της προγενέστερης νομοθεσίας.

Η Διεθνής Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας κυρώθηκε από την Ελλάδα το 1995 με το νόμο 2321 και δηλώθηκε ότι επιφυλάσσεται να ασκήσει – οποιονδήποτε χρόνο – το δικαίωμά της για την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης μέχρι τα 12 ναυτικά μίλια.

Η τουρκική βουλή αντέδρασε στη θέση αυτή και με ψήφισμά της (8 Ιούνη 1995) εξουσιοδότησε την τουρκική κυβέρνηση να κηρύξει πόλεμο (casus beli–αιτία πολέμου) σε περίπτωση που αυτή επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της πέραν έξι (6) ναυτικών μιλίων.

Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, μιλώντας πρόσφατα στην Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων του τουρκικού κοινοβουλίου, εκτόξευσε νέες απειλές: Για το πώς θα διευθετηθούν με την Ελλάδα τα θέματα υφαλοκρηπίδας και χωρικών υδάτων τους. Αν θα τα λύσουμε με την Ελλάδα μέσω διπλωματίας ή αν θα πάμε στο δικαστήριο; Για εμάς υπάρχει και μια ακόμη επιλογή. Εάν η Μεγάλη Εθνοσυνέλευση και το κράτος μας αξιολογήσει και εκείνη την επιλογή, θα πρόκειται για μια μονόπλευρη επιλογή. Αυτό είναι άλλο πράγμα».

Β. ΥΦΑΛΟΚΡΗΠΙΔΑ

Η περιβόητη «υφαλοκρηπίδα», για την οποία τόσος λόγος γίνεται εδώ και χρόνια, ενός παράκτιου κράτους αποτελείται από το θαλάσσιο βυθό και το υπέδαφός του (βλέπε σχετικό σχήμα) που επεκτείνεται πέρα από την αιγιαλίτιδα ζώνη δηλαδή τα χωρικά ύδατα της κάθε χώρας. Η έκτασή της, καλύπτει όλη την φυσική προέκταση του χερσαίου εδάφους σε μια απόσταση διακοσίων (200) ναυτικών μιλίων από τις «γραμμές βάσεις» δηλαδή τις ακτές, από τις οποίες μετριέται το πλάτος της αιγιαλίτιδας ζώνης.

Το παράκτιο κράτος ασκεί στην υφαλοκρηπίδα κυριαρχικά δικαιώματα προς το σκοπό της εξερεύνησης και της εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων. Σύμφωνα με το ισχύον Δίκαιο της Θάλασσας, τα νησιά – εκτός από τους βράχους που δεν έχουν οικονομική ζωή – έχουν το ίδιο δικαίωμα σε υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ όπως οι ηπειρωτικές περιοχές. Ελλάδα και Τουρκία άρχισαν διαπραγματεύσεις για το θέμα της υφαλοκρηπίδας το Νοέμβρη του 1976 (το πλαίσιο διαλόγου περιλαμβάνεται στο κείμενο που υπέγραψαν οι δύο χώρες και είναι γνωστό ως «Πρακτικό της Βέρνης»). Ο διάλογος συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Η Τουρκία εγείρει συνεχώς αξιώσεις σε βάρος της Ελλάδας με αφετηρία τη γνωστή θέση για τη μη ύπαρξη υφαλοκρηπίδας των ελληνικών νησιών με ιδιαίτερη έμφαση στο Καστελλόριζο που επηρεάζει καθοριστικά τα πράγματα ανάμεσα στις δύο χώρες. Αυτό φαίνεται καθαρά αν δούμε και τους χάρτες που εντάσσονται στο παρόν κείμενο.

Γ. ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΝΗ (ΑΟΖ)

Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) είναι η παρακείμενη της αιγιαλίτιδας περιοχή το εξωτερικό άκρο της οποίας δεν μπορεί να επεκταθεί πέραν των διακοσίων (200) ναυτικών μιλίων από τις γραμμές βάσεως (ακτές) από τις οποίες μετριέται το πλάτος της αιγιαλίτιδας ζώνης. Όσον αφορά τα κυριαρχικά δικαιώματα, το παράκτιο κράτος έχει κυριαρχικά δικαιώματα που αποσκοπούν στην εξερεύνηση, εκμετάλλευση διατήρηση και διαχείριση των φυσικών πόρων ζωντανών ή μη των υπερκείμενων του βυθού της θάλασσας και του υπεδάφους αυτού, όπως επίσης και κάθε άλλη δραστηριότητα που αφορά την οικονομική εκμετάλλευση και εξερεύνηση της ζώνης, όπως η παραγωγή ενέργειας από τα ύδατα, τα ρεύματα και τους ανέμους. Σε αντίθεση με την υφαλοκρηπίδα, όπου τα δικαιώματα του παράκτιου κράτους υφίστανται αυτοδικαίως, για την καθιέρωση της ΑΟΖ απαιτείται πάντοτε ειδική διακήρυξη του παράκτιου κράτους.

Εντοπίζουμε την προσοχή στα εξής ζητήματα:

1. Σε ότι αφορά την Ελλάδα και την οριοθέτηση της ΑΟΖ, δεν μπορεί να αποκτήσει χωρίς εμπόδια τα σχετικά δικαιώματα, γιατί ανάμεσα στις ακτές της και τις απέναντι ακτές (των άλλων χωρών) οι αποστάσεις δεν ξεπερνούν σε κανένα σημείο τα 400 ν.μ. (δηλαδή το διπλάσιο) του ανώτατου ορίου δικαιώματος, που προβλέπεται από το Δίκαιο της Θάλασσας. Αυτό σημαίνει πως για να οριοθετήσει η Ελλάδα τις ζώνες αυτές, απαιτείται συμφωνία με τις χώρες της Μεσογείου που έχουν αντίστοιχα δικαιώματα.
2. Το ηπειρωτικό (χερσαίο) τμήμα της χώρας, προεκτείνεται στη θάλασσα λόγω του συμπλέγματος των νησιών των Κυκλάδων. Με εκκίνηση από το νότιο άκρο της Αττικής και το αντίστοιχο της νότιο της Εύβοιας καταλήγουν στα Δωδεκάνησα. Πρόκειται για γεωγραφική συνέχεια που καμία σχέση δεν έχει με μεμονωμένα νησιά (διάσπαρτα μέσα σε διαφορετικά ελεύθερη θάλασσα). Αυτή η συνέχεια που περιγράψαμε πιο πάνω σε συνδυασμό με τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου είναι καθοριστικός παράγοντας στην οριοθέτηση.
3. Για το Καστελόριζο – επίμαχη περιοχή που συχνά αναφέρεται στο όλο θέμα ΑΟΖ και τις απαιτήσεις της Τουρκίας – επισημαίνουμε πως τα θαλάσσια δικαιώματα στην περιοχή δεν είναι αυτά που προκύπτουν μόνο από το ίδιο το νησί γιατί: Στην περιοχή αυτή με Ρόδο, Κάρπαθο, Κάσο, Κρήτης παράλληλα και σε συνδυασμό με το Καστελόριζο, δημιουργείται ένα εδαφικό τόξο. Οι ανατολικές ακτές των νησιών προβαλλόμενες στη γύρω θαλάσσια περιοχή παράγουν δικαιώματα. Η Τουρκία έχει ριζικά αντίθετη γνώμη τόσο για το Καστελόριζο όσο και τις ανατολικές ακτές των νησιών της Δωδεκανήσου, της Κρήτης κι άλλων νησιών στην περιοχή, ισχυριζόμενη πως «δεν απολαμβάνουν κανένα δικαίωμα ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας και περιορίζονται σε μια λωρίδα θάλασσας, η οποία ουσιαστικά είναι η αιγιαλίτιδα ζώνη τους».

Η συμφωνία Ελλάδας-Αλβανίας

Η συμφωνία οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών ανάμεσα σε Ελλάδα – Αλβανία υπεγράφη το 2009. Πριν όμως την κύρωσή της – από τα κοινοβούλια των δύο χωρών , η αλβανική αντιπολίτευση (Σοσιαλιστικό Κόμμα) προσέφυγες στο Συνταγματικό Δικαστήριο και υποστήριξε πως οι ελληνικές βραχονησίδες στα βόρεια της Κέρκυρας («Διαπόντια Νησιά», Οθωνοί, Μαθράκι, Ερεικούσα ) δεν έχουν υφαλοκρηπίδα κατά συνέπεια δόθηκε στην Ελλάδα θαλάσσιος χώρος που δεν της ανήκει). Το Συνταγματικό Δικαστήριο έκρινε τη συμφωνία αυτή άκυρη στα τέλη του 2010. Είναι «ορατή» η παρέμβαση της Τουρκίας που διατηρεί πολύμορφες σχέσεις με την Αλβανία. Για την Τουρκία και τις γεωστρατηγικές επιδιώξεις στην ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου το θέμα συνδέεται με το Καστελόριζο, το νησί Στρογγύλη και το σύμπλεγμα νησίδων και βραχονησίδων στην περιοχή. Η ύπαρξη ή όχι υφαλοκρηπίδας είναι «κλειδί» για την οριοθέτηση της ΑΟΖ ανάμεσα σε Ελλάδα, Αίγυπτο και Κύπρο. Οι χάρτες της περιοχής παρέχουν και την οπτική απεικόνιση της σημασίας αυτών των νησιών.

Η σημασία της οριοθέτησης της ΑΟΖ

Όλα τα παραπάνω υπογραμμίζουν τη σημασία της οριοθέτησης της ΑΟΖ, στην αντιπαράθεση ανάμεσα στις αστικές τάξεις για τον έλεγχο και εκμετάλλευση των πόρων που εμπεριέχονται στην ΑΟΖ του κάθε κράτους. Η αντιπαράθεση αυτή εντείνεται στο μέγιστο βαθμό με τη διαπιστωμένη – στον ένα ή τον άλλο βαθμό – ύπαρξη πετρελαίου, φυσικού αερίου – στο Αιγαίο και σε περιοχές του θαλάσσιου χώρου της Ελλάδας.

Η κλιμάκωση της τουρκικής επιθετικότητας στο Αιγαίο και στην κυπριακή ΑΟΖ μπορεί να ερμηνευτεί καλύτερα αν ενταχθεί στη «μεγάλη εικόνα» των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, στην περιοχή που εκτείνεται από τα Βαλκάνια και τη Μαύρη Θάλασσα μέχρι τη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο.

Επίδικο αυτών των ανταγωνισμών είναι η ανακατανομή των σφαιρών επιρροής ανάμεσα σε ισχυρά ιμπεριαλιστικά κέντρα και καπιταλιστικά κράτη, για τον έλεγχο πλουτοπαραγωγικών πηγών, ενεργειακών διαύλων και εμπορικών δρόμων.

Οι δηλώσεις του παραιτηθέντος ΥΠΕΞ, οι αντιδράσεις από την άλλη πλευρά του Αιγαίου

Μέσα από τις δηλώσεις στην τελετή παράδοσης και παραλαβής του υπουργείου Εξωτερικών στον πρωθυπουργό – ο Ν.Κοτζιάς προανήγγειλε την και παραλαβής στον πρωθυπουργό Αλ. Τσίπρα – για επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στο Ιόνιο στα 12 ναυτικά μίλια, με Προεδρικό Διάταγμα που έχει προετοιμαστεί και τα περί «επέκτασης των συνόρων της Ελλάδας». Οι δηλώσεις του, προκάλεσαν την αντίδραση της τουρκικής κυβέρνησης και την εκτόξευση νέων απειλών και αμφισβήτησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας. Μετά από σύσκεψη του πρωθυπουργού στο ΥΠΕΞ διοχετεύεται ότι το ζήτημα της αιγιαλίτιδας ζώνης θα έρθει στη Βουλή με νομοσχέδιο.

Καμία εμπιστοσύνη στη «σταθερότητα και ασφάλεια» που παρέχουν ΗΠΑ – ΝΑΤΟ

Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ ενταγμένη μέχρι τα μπούνια στους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς, επιχειρεί να καλλιεργήσει τον εφησυχασμό για την επιθετικότητα της Τουρκίας από τη μια και από την άλλη για τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ ως παράγοντες «σταθερότητας» και «ασφάλειας» στην περιοχή.

Ήδη (18 Νοέμβρη) η Τουρκία ανήγγειλε ότι ξεκινά έρευνα στην Κυπριακή ΑΟΖ και πως ο πλούτος ανήκει και στις δυο πλευρές. Σε συνδυασμό με τις διεκδικήσεις της χώρας αυτής έναντι των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων, είναι φανερό πόσο επικίνδυνος είναι ο εφησυχασμός που καλλιεργεί η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και την επιθετικότητα της Τουρκίας, αντιπαραβάλλοντας την ιδιότητα της Ελλάδας ως «προτιμώμενου εταίρου» των ΗΠΑ στην περιοχή.

Είναι χαρακτηριστική από την άποψη αυτή η θέση των ΗΠΑ, για το θέμα των τουρκικών ερευνών, με αξιωματούχους τους να «αποθαρρύνουν» τη γείτονα από «κάθε ενέργεια ή ρητορική που αυξάνει τις εντάσεις στην περιοχή», σημειώνοντας όμως ότι «οι πόροι πετρελαίου και φυσικού αερίου του νησιού, όπως και όλοι οι πόροι του, θα πρέπει να μοιράζονται ισομερώς μεταξύ των δύο κοινοτήτων στο πλαίσιο μιας συνολικής διευθέτησης».

Να δυναμώσει η αλληλεγγύη και η κοινή πάλη των δύο λαών ενάντια στα ιμπεριαλιστικά σχέδια, στα σχέδια των αστικών τάξεων των δύο χωρών

Η ΕΕΔΥΕ σε ανακοίνωσή της με τίτλο: Κλιμάκωση της επιθετικότητας της Τουρκίας – Εφησυχασμός από την κυβέρνηση (από τις 30/09/2018) σημειώνει ανάμεσα στα άλλα:

«Όλα αυτά κάτω από την ομπρέ­λα του ΝΑΤΟ με τη Νατοϊκή αρ­μά­δα πάντα πα­ρού­σα να ορ­γώ­νει το Αι­γαίο, άγρυ­πνος φρου­ρός των κι­νή­σε­ων των αντί­πα­λων ρω­σι­κών πλοί­ων. Το ΝΑΤΟ δεν απο­τε­λεί καμία εγ­γύ­η­ση για τα κυ­ριαρ­χι­κά δι­καιώ­μα­τα της Ελ­λά­δας, αυτό απο­δει­κνύ­ε­ται πε­ρί­τρα­να στην πράξη.

Η κλι­μά­κω­ση του τουρ­κι­κής επι­θε­τι­κό­τη­τας, οι εξε­λί­ξεις στο Κυ­πρια­κό, η τε­ρά­στια συ­γκέ­ντρω­ση στρα­τιω­τι­κών δυ­νά­με­ων στην ευ­ρύ­τε­ρη πε­ριο­χή και η με­τα­τροπή όλης της Ελλάδας σε ορ­μη­τή­ριο των ιμπε­ρια­λι­στών, μας κα­λούν σε επα­γρύ­πνη­ση, δυ­νά­μω­μα της διε­θνι­στι­κής αλ­λη­λεγ­γύ­ης και της κοι­νής δρά­σης με τον τουρ­κι­κό λαό, πάλη ενά­ντια στην εμπλο­κή της χώρας στους ιμπε­ρια­λι­στι­κούς σχε­δια­σμούς των ΗΠΑ – ΝΑΤΟ – ΕΕ.»

Τα κυριαρχικά δικαιώματα δεν είναι για «πολιτικό τζόγο», θέμα καλλιέργειας εντυπώσεων μέσα στο όλο προπαγανδιστικό παιχνίδι της κυβέρνησης. Είναι, όπως δείχνουν όλα τα προαναφερόμενα, κρίσιμης γεωπολιτικής – οικονομικής σημασίας ζήτημα στους λυσσαλέους ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς, στους ανταγωνισμούς των κυρίαρχων τάξεων των δύο χωρών. Καμία εγγύηση για τα κυριαρχικά δικαιώματα δεν μπορεί να υπάρξει από τη μεριά τους. Εγγύηση για το λαό είναι το δυνάμωμα της πάλης ενάντια στο σύνολο των αυτών των επικίνδυνων σχεδιασμών. Το αντιιμπεριαλιστικό αντιπολεμικό κίνημα – βλέπε Απόφαση 18^ου Συνεδρίου της ΕΕΔΥΕ – έχει ξεκαθαρίσει την κατεύθυνση αυτής της πάλης:

«Απαντάμε αποφασιστικά. Οι λαοί της Ελλάδας και της Τουρκίας δεν έχουν να μοιράσουν τίποτα, αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα, τα προβλήματα της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, ζούνε τις ίδιες αγωνίες και το συμφέρον τους βρίσκεται στην ανάπτυξη της κοινής πάλης για τα δικά τους συμφέροντα, ενάντια στους εκμεταλλευτές τους για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση που θα ικανοποιεί τις λαϊκές ανάγκες».

Ξεκάθαρα υποστηρίζουμε τη θέση για ΑΟΖ, ΑΙΓΙΑΛΙΤΙΔΑ ΖΩΝΗ, ΥΦΑΛΟΚΡΗΠΙΔΑ, έξω από παζάρια στα τραπέζια των ιμπεριαλιστών και αστικών τάξεων, κατοχύρωση στη βάση εφαρμογής του Δικαίου της Θάλασσας. Δικαίωμα επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης στα δώδεκα ναυτικά μίλια.

Το κείμενο αυτό δημοσιεύθηκε στο περιοδικό της ΕΕΔΥΕ «ΔΡΟΜΟΙ της ΕΙΡΗΝΗΣ», ΤΕΥΧΟΣ Νο82 – ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2018.

Σημείωση: Στο διάστημα που ακολούθησε:

• Η αστική τάξη της Τουρκίας συνέχισε να απειλεί, να διεκδικεί σε βάρος των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας και να στέλνει πλοία γεωτρήσεων στην ΑΟΖ της Κύπρου. Επόμενο βήμα της το παράνομο Τουρκο-Λιβυκό Σύμφωνο -που σε πλήρη αντίθεση προς το ισχύον Δίκαιο της Θάλασσας- παρακάμπτει την ΑΟΖ της Ελλάδας και ενώνει τις ΑΟΖ Τουρκίας – Λιβύης.
• ΝΑΤΟ – ΕΕ έχουν αφωνία, δεν έχουν πάρει σαφή θέση καταδίκης του ανυπόστατου συμφώνου Τουρκίας-Λιβύης …
• Η ελληνική κυβέρνηση προχώρησε σε συμφωνία για την ΑΟΖ με την Ιταλία. Πρόκειται για συμφωνία – οριοθέτηση που υπηρετεί τα μεγάλα συμφέροντα στη βάση της μειωμένης επήρειας των ελληνικών νησιών.